Billy
X-Game
Những năm đầu tiên:
Lịch sử của Roller Skate được bắt đầu từ rất sớm trong những năm 1760. Joseph Merlin (1735-1803), một người Bỉ đã vô tình bị trượt ngã khi giẫm phải 1 vật trên sàn. Merlin cảm thấy rất thú vị khi phát hiện ra chuyển động trượt đó. Sau đó, Merlin đã đến nước Anh.
Ở Hà Lan khi đó, môn trượt băng – Ice Skating rất thịnh hành và thu hút đông đảo người tham gia như một môn thể thao có tính nghệ thuật rất hấp dẫn, đây cũng là cách mà người ta có thể đi du lịch trên những dòng sông, kênh đào đóng băng vào mùa đông. Một người yêu thích Ice Skating đã sáng tạo ra cách lắp những bánh xe nhỏ bằng gỗ vào đôi giày trượt để có thể thỏa mãn thú chơi này cả trong mùa hè. Rất tiếc là cho đến nay, những thông tin thu thập về người này là quá ít và chưa đủ để chứng minh rằng liệu đây có phải là người phát minh ra Roller Skate đầu tiên, trước cả Joseph Merlin hay không.
Năm 1818, lần đầu tiên trên sân khấu ở Berlin, đã xuất hiện Roller Skate và hình ảnh những đôi giày trượt này đã bắt đầu xuất hiện trên các đường phố của Paris. Tại Anh, hình thức giải trí này được gọi là “Rinking”. Những đôi giày trượt khi đó chỉ có thể đi được trên những đường thẳng mà không thể thực hiện các cơ chế quay, rẽ hướng chuyển động. Roller Skate đã đến Bắc Mỹ vào cuối những năm 1830 và khi đó, những nhà sản xuất ở Châu Âu vẫn còn vượt trội và đi trước vài năm về công nghệ, thiết kế Roller Skate.
Những phát minh đầu tiên:
Không giống cách thiết kế đi trước của Châu Âu, những đôi Roller Skate ở Mỹ được làm dựa trên những hình dung về những đôi Ice Skate truyền thống. Mẫu Roller Skate của Mỹ thường có từ 2-6 bánh xe được gắn thành 1 hàng thẳng trên 1 băng gỗ cố định dưới đáy giầy. Bằng cách bố trí lại vị trí các bánh xe, những đôi Roller Skate đã trở nên linh hoạt hơn hẳn so với với thiết kế truyền thống với 4 bánh xe được đặt ở 4 góc đế giày..
Năm 1863, J.L.Plimpton đến từ Massachsetts đã phát minh ra kiểu giày “Rocking Action” hay còn gọi là “Rocking Skates”. Đây là model đầu tiên giúp các Skater có thể chủ động điều khiển hướng di chuyển. Bằng cách lót đệm cao su giữa đễ gỗ và trục đã khiến những đôi giày trượt có thể nghiêng về 1 phía khi người chơi dịch chuyển trọng tâm qua phía trong hay ngoài bàn chân, từ đó có thể chủ động trượt theo những đường cong khác nhau. Có 1 vấn đề nảy sinh với thiết kế này, đó là sự mài mòn giữa bánh xe và trục; Plimpton đã khắc phục bằng cách thêm vòng đệm bằng đồng vào giữa. Mẫu thiết kế mới đã khởi động phong trào chơi Roller Skate theo phong cách “Roller Skating Craze” ở Mỹ và toàn thế giới. Plimpton đã thành công với 1 khoản lợi nhuận lớn từ phát minh của mình, đồng thời được công nhận là người phát minh ra những đôi giày trượt kiểu truyền thống – Roller Blade (còn gọi là Quad Skate), mẫu giầy trượt này vẫn còn tồn tại cho đến tận ngày nay.
Trong khi Plimpton đang làm mẫu thiết kế “Rocking Action” thì một nhà phát minh khác là Massachusetts đã cải tiến đôi giày trượt của mình bằng cách gắn 1 đôi Roller Skate vào đáy đôi giầy bình thường hoặc giầy ủng (boots). E.H.Barney là người phát minh ra hệ thống phanh đồng thời cho cả Ice Skate và Roller Skate. Những đôi giày trượt đã được gán vào những chiếc giày bình thường bằng những đai da. Những gim sắt được dùng để gắn kết các đoạn nối và có khả năng điểu chỉnh nhờ trục vít. Một số đôi Roller Skate còn thiết kế không gắn kết với 1 đôi giày bình thường mà gắn trực tiếp vào chân của người chơi qua những đai da ôm lấy các ngón chân và gót chân.
Năm 1890, xuất hiện những đôi Roller Skate có thiết kế thành 2 phần và được gắn với nhau nhờ 1 thanh trượt. Kiểu thiết kế này giúp cho những đôi giày trượt có thể thay đổi linh hoạt kích thước cho phù hợp với những đôi giày hoặc những đôi chân được gắn lên nó. Kiểu thiết kế này rất hữu dụng và được sử dụng rộng rãi cho tới tận những năm 1960 như một mẫu thiết kế tối ưu nhất, thậm chí cho đến tận ngày nay bạn vẫn có thể bắt gặp mẫu thiết kế này ở đâu đó.
Những thiết kế bánh xe và hệ thống phanh:
Những bánh xe đầu tiên của Roller Skate được làm từ gỗ, chủ yếu là gỗ cây hoàng dương (boxwood) đến từ Thổ Nhĩ Kỳ hoặc Ba Tư. Sau đó, gỗ thích Bắc Mỹ (North America maple) và gỗ sồi cũng được sử dụng. Năm 1852, những bánh xe cao su đầu tiên được giới thiệu tại Anh với mẫu giày “Woodward”, những bánh xe kim loại và sợi cũng được ra mắt. Tuy nhiên, những bánh xe làm bằng gỗ vẫn phổ biến cho đến khoảng năm 1910. Những bánh xe ngày nay có nhiều kích thước và thông số kỹ thuật, vật liệu tổng hợp khác nhau nhằm đáp ứng cho những nhu cầu sử dụng chuyên biệt. Những bánh xe lớn, cứng hơn thì được dùng trong những đôi Roller Skate thiên về tốc độ, để tăng sự ổn định và vận tốc trượt. Những bánh xe mềm hơn thì dùng trong những kỹ thuật trượt đòi hỏi giày trượt phải khả năng bám sàn cao.
Hình ảnh mẫu RollerBlade (QuadSkate) năm 1921 - nguồn: wikipedia
Mặc dù mãi đến những năm 1950, hệ thống phanh mới được hoàn thiện và xuất hiện trong các mẫu Roller Skate thương mại nhưng người ta đã thấy hình ảnh của chúng từ trước đó khá lâu. Hệ thống phanh đầu tiên là một thiết kế mang tính “tự chế” rất đơn giản: một miếng cao su được bổ sung vào mặt trước của Roller Skate vào năm 1876. Ý tưởng hoàn thiện hệ thống phanh này đã được cấp bằng sáng chế vào năm 1908, nhưng chưa bao giờ được áp dụng vào sản xuất thương mại. Phải đến tận những năm 1940, hệ thống phanh mới thể hiện được vai trò cần thiết của mình. Trong một số kỹ thuật trượt Roller Skate và cả Ice Skate, hệ thống phanh giúp các Skater có thể đứng, xoay người, nhảy lên… bằng việc sử dụng mũi chân và thực hiện những động tác phức tạp. Những vận động viên Hockey cũng sớm sử dụng hệ thống phanh này để thực hiện các kỹ thuật quay, dừng… Nhờ hệ thống phanh mới mà họ đã gặt hái rất nhiều thành công trong thi đấu, loại giày mới thực sự vượt trội hơn hẳn những thiết kế truyền thống.
Ball Bearings – Vòng bi:
Việc tích hợp vòng bi thép vào bánh xe của Roller Skate là một cải tiến quan trọng, không chỉ giúp giảm ma sát giữa bánh xe và trục mà còn giúp cho bánh xe trở nên linh hoạt hơn, cảm giác trượt trên những đôi Roller Skate càng trở nên tuyệt vời hơn bao giờ hết, thậm chí còn giúp môn thể thao này gia tăng nhanh chóng số lượng người chơi và trở thành 1 trò giải trí phổ biến, cuốn hút. Công nghệ chế tạo các vòng bi có thêm bước tiến mới, hoàn thiện hơn với thiết kế “Cup and Cone”, cố định các vòng bi bên trong ổ bi được bọc kín .
Các vòng bi lúc này sẽ chuyển động có trật tự bên trong rãnh lăn – bearing race. Nhờ thiết kế này mà các vòng bi có thể chuyển động ổn định hơn cách chuyển động không theo trật tự trước đó, đồng thời giảm thiểu sự cọ sát không cần thiết với bánh và trục xe.
InlineSkates:
Đây là kiểu giày trượt phổ biến nhất nhiện nay. Như chúng ta đã biết, những đôi Roller Skate đầu tiên đã mang thiết kế này. Thực tế Inline Skate không phải là ý tưởng thiết kế mới vào thời gian đó. Nhưng để cho những đôi giày trượt này có thể làm được điều gì đó khác ngòai việc chỉ trượt theo những đường thẳng; người ta đã cải tiến kiểu thiết kế truyền thống để những Skater có thể thực hiện các kỹ thuật: nhảy, quay tròn hay thực hiện những đường trượt sáng tạo khác… những kỹ thuật này khá gần gũi với các kỹ thuật tồn tại trong môn Ice Skating, Whether in artistic hay Hockey.
Trong thiết kế Inline Skate hiện đại, những bánh xe được gắn thẳng hàng trong rãnh của 1 bộ hàm được gọi là khung-càng (Frame) thay vì gắn lên 1 mặt của tấm đế như thiết kế truyền thống trước kia. Kể từ năm 1990, sự tiến bộ trong thiết kế và cải tiến đã giúp Inline Skate thực hiện được những kỹ thuật mới, sáng tạo hơn và thậm chí thách thức cả mẫu Roller Balade truyền thống với những chuyển động linh hoạt, phức tạp chưa từng có trước đó. Giờ đây, những Skater đã khám phá ra ngày một nhiều những ưu điểm của Inline Skate, đặc biệt, dễ nhận thấy nhất đó chính là việc tăng tốc khi trượt. Những nhà sản xuất cũng khám phá ra những ưu điểm đó và họ liên tục cải tiến thiết kế của Inline Skate với những thử nghiệm về những bánh xe có đường kính khác nhau và cách bố trí các bánh xe dọc theo khung-càng. Những thử nghiệm mới đã giúp cho Inline Skate trở nên linh hoạt và tối ưu hơn cho từng mục đích sử dụng. Nhưng tại thời điểm này, những cải tiến mới chỉ thỏa mãn cho những người chơi môn trượt tốc độ (Speed) và Hockey.
Những vận động viên trượt băng tốc độ (Ice Speed) và Hockey giờ đây có thể chuyển tiếp dễ dàng giữa 2 môn, có thể thay đổi luyện tập 1 trong 2 môn cho phù hợp với mùa hè hoặc mùa đông. Cả 2 môn Speed và Hockey đều góp phần làm cho Inline Skate trở nên nổi bật hơn và có vẻ như mẫu giày trượt này chỉ dành cho các cuộc thi tầm cỡ quốc gia hoặc quốc tế.
Giá cả của Roller Skate:
Vào năm 1906, một đôi Roller Skate cho nam giới có giá chỉ là 4.50$ và có thể thay thế các bánh xe dự phòng với giá khoảng 30cents. Khi đó, Roller Skate không phải là môn thể thao xa xỉ và ai cũng có thể tham gia thậm chí ngay cả trong những năm nghèo khó nhất.
Ngày nay, giá cả của Roller Skate ở một biên độ rất rộng, giá cả khác phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như các mặt hàng khác. Bạn có thể sở hữu 1 đôi giày khá khá để tập với giá từ 50$ cho đến những đôi giày có giá tới 1.500$ hoặc thậm chí còn hơn thế nữa với những bộ complete cao cấp đi kèm hàng loạt phụ kiện. Giá cả có thể là 1 con số không tưởng tới với những tay chơi chuyên nghiệp có đẳng cấp khi họ đặt hàng cho riêng mình những đôi giày theo ý tưởng thỏa mãn gu cá nhân và phải có thiết kế đặc biệt, tối ưu cho đôi chân của họ.
Từ môn thể thao mang tính giải trí đến các cuộc thi chuyên nghiệp:
Giai đoạn phát triển của Roller Skate từ phong trào giải trí quần chúng đến môn thể thao thi đấu chuyên nghiệp gắn liền với sự phát triển của công nghệ sản xuất giày trượt và những tiến bộ của các phương tiện tổ chức. Trận đấu Roller Hockey kiểu truyền thống đầu tiên (còn gọi là “Roller Polo”) đã được tổ chức vào khoảng năm 1870, ngay sau khi mẫu giày trượt truyền thống – Roller Blade được phát minh. Nước Anh sản sinh ra những vận động viên Hockey đầu tiên, họ đã soạn ra luật thi đấu vào năm 1913 và thống trị môn thể thao này cho tới tận những năm 1939. Sau chiến tranh thế giới II, người Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha mới vượt lên như một thế lực mới.
Những năm 1880 và 1890 được coi là chìa khóa cho sự phát triển trong thiết kế của Roller Skate với những cải tiến quan trọng. M.C.Henley đã phát minh ra bộ phận trục trong đó có sử dụng 1 tấm đệm có thể điều chỉnh độ căng/nén bởi một đai ốc. Việc điều chỉnh này giúp cho các Skaters có thể linh hoạt và đa dạng các kỹ thuật, họ có thể trượt thành những đường cong có biên độ khác nhau với những cảm giác thú vị mới. Cái tiến này đã làm RollerSkate các lôi cuốn và phổ biến hơn, đồng thời tạo nên một phong trào trượt kiểu này.
Phát minh ra vòng bi (ball bearings) là một nhân tố quan trọng giúp RollerSkate trở nên phổ biến. Liên đoàn Patin Quốc Tế (the Federation Internationale de Patinage a Roulettes) đã ra đời năm 1884 như một Bộ phận chỉ huy (World Governing Body) mọi hoạt động của hiệp hội RollerSkate. Sau đó liên đoàn đổi tên thành Liên đoàn RollerSkate Quốc Tế (the Federation Internationale de Roller Skating - (FIRS)) để phản ánh những ảnh hưởng mạnh mẽ từ Bắc Mỹ đến môn thể thao này.
Liên hợp RollerSkate Quốc Tế (the Roller Skating Association - RSA International) (là Tổ chức điều hành các sân trượt RollerSkate trước đây - the Roller Skating Rink Operators Association, RSROA) đã ra đời tại Mỹ năm 1937. Liên hợp đã soạn ra Bộ luật thi đấu cho các giải nghiệp dư Bắc Mỹ. Những cuộc đua tài, cạnh tranh đầu tiên nhanh chóng xuất tại Cincinnati, Ohio năm 1938. Và chỉ trong 1 năm, thể loại Trượt nghệ thuật là Figure và Dance đã được tổ chức tại Michigan và New York. Năm 1940, cuộc thi ở các thể loại Speed, Figure và Dance đã diễn ra tại Cleveland, thu hút trên 500 Skaters và kéo dài suốt 4 ngày thi đấu.
Trong những năm 1970, Tổ chức RollerSkate Mỹ - USA RollerSkating (trước kia là USAC/RS) đã thành lập để làmviệc cùng RSA và như một tổ chức nghiệp dư, hoạt động phi lợi nhuận (trong khi RSA là liên hợp của những người kinh doanh). Tổ chức RollerSkate Mỹ giờ có thể thống nhất làm việc với Ủy ban Olympic Hoa Kỳ như là Đại diện của các vận động viên nghiệp dư. Tổ chức RollerSkate Canada (trước đây là Liên hợp các Skaters nghiệp dư Canada) cũng được thành lập như một tổ chức nghiệp dư và phi lợi nhuận. Năm 1979, tổ chức này cũng đã trở thành thành viên của Hiệp hội Olympic Canada, có đại diện trên ban giám đốc của Canadian Olympic Association - COA từ thời điểm đó.
Các giải vô địch thể giới – World Championship được tổ chức ở tất cả các thể loại của RollerSkate. Đã có thể nhiều quốc gia thành lập các hiệp hội RollerSkate có hệ thống.
RollerSkate đã khẳng định được vị thế của mình tại Pan America Games 1979 ở Puerto Rico và đã vượt trên các môn thể thao khác kể từ cuộc thi năm 1987 tại Indianapolis. Sự phát triển gần đây nhất là giải Vô địch thế giới Inline Hockey diễn ra tại Chicago năm 1995 và đến nay vẫn được tổ chức hàng năm.
Roller Hockey truyền thống (không phải thể loại Inline Hockey) đã phát triển thành một môn thể thao từ năm 1992 loại Olympic Barcelona với 12 đội thi đấu đến từ khắp nơi trên thế giới và trở thành 1 trong 2 môn thi duy nhất mà vé của trận trung kết đã bán hết từ hơn 1 năm trước khi trận đấu diễn ra.!!
Có thể nói lịch sử phát triển của RollerSkate là lịch sử của những phát minh và cải tiến trong thiết kế hướng tới sự hữu dụng, hoàn thiện và thẩm mỹ. Việc làm đó là một nhân tố quan trọng để thúc đẩy sự phát triển của môn thể thao này không chỉ trở thành 1 môn thể thao thi đấu chuyên nghiệp mà còn là môn thể thao của quần chúng được đón nhận nồng nhiệt trên toàn thế giới. Và cho đến tận bây giờ, những phát minh và cải tiến đó vẫn không ngừng lại. Tất cả mọi người giờ đây có thể tiếp cận những đôi RollerSkate hoàn thiện hơn, đẹp và chuyên dụng hơn với nhiều sự lựa chọn cả về chủng loại lẫn giá cả cực kỳ phong phú. Có thể nói đây là thời điểm lý tưởng để thực tế hóa việc sở hữu 1 đôi RollerSkate cho tất cả những ai yêu thích môn thể thao với những trải nghiệm thú vị và đầy tinh tế trong nghệ thuật chuyển động này.!!
---END---
Billy